Oudgrieks, Latijn, Gotisch en nog wel meer talen zijn dode talen. Het Nederlands is een levende taal, ook al hoor je sommige mensen soms zeggen dat het Nederlands stervend is. Ik ben zo’n persoon en ik zeg het wel eens omdat ik vind dat de taal steeds verder achteruit gaat. Als een fout maar vaak genoeg gemaakt wordt, dan is het ineens niet meer fout. Let maar op, over een aantal jaar is de volgende zin vast heel normaal: ‘Me moeder zit elke middag met een pot thee klaar als ik uit school kom.’ Ik vind het echt verschrikkelijk. Ik kan behoorlijk lang doorgaan met voorbeelden van woorden die verschrikkelijk verprutst worden, maar dat is niet het doel van dit artikel: Waar kun je nou terecht als je vragen hebt over taal? Behalve bij Troel dan.
Als je nog op school zit, is het vrij makkelijk: ga naar je docent. In veel gevallen zal dat de persoon zijn die je antwoord kan geven op je vraag. Maar wat als je al jaren van school af bent en je op school ook nog eens de taal geleerd hebt volgens twee spellingsregelsets geleden? Gelukkig kun je dan tegenwoordig op heel veel verschillende manieren toch aan je antwoorden komen.
Woorden, boekvorm
Gaat het om hoe je een bepaald woord moet schrijven? Grijp dan als eerste eens naar een woordenboek. Is het een vaak gebruikt woord, dan is het vaak ook terug te vinden in de wat minder uitgebreide woordenboeken. Is het een wat minder gebruikt woord, dan kun je altijd kijken in een wat groter en uitgebreider woordenboek. In het artikel Woordenboeken, nuttig of overbodig? geef ik een overzicht van de verschillende soorten woordenboeken.
Woorden, online
Naast de boeken is het ook mogelijk om gebruik te maken van online woordenboeken. Er zijn veel verschillende aanbieders van papieren woordenboeken, maar ook online kun je je hart ophalen. Zowel betaald als gratis er ruime keuze. Ben je op zoek naar een oud woord, neem dan een kijkje in het Woordenboek der Nederlandsche Taal (1500-1976). Ben je juist op zoek naar moderne woorden, dan is het, nog niet complete, Algemeen Nederlands Woordenboek misschien wel wat. Bij Prisma en Van Dale kun je verschillende abonnementen afsluiten met verschillende mogelijkheden.
Spreekwoorden, uitdrukkingen en gezegdes
Als je de betekenis van een spreekwoord, uitdrukking of gezegde wilt opzoeken, dan kan dit vaak ook in een woordenboek. Zoek dan naar het onderwerp en zie dat ‘de kat uit de boom kijken’, terug te vinden is bij het woord kat. Hoe uitgebreider je woordenboek, hoe meer kans je hebt dat het ook terug te vinden is bij boom, maar dan wel met een verwijzing naar kat. Uiteraard geldt dit ook voor het online opzoeken, al zou het (theoretisch gezien) daar niet moeten uitmaken op welk trefwoord je zoekt.
Naast de gewone woordenboeken bestaan er ook speciale spreekwoordenboeken. Vaak is daar veel meer informatie in terug te vinden, waar in een gewoon woordenboek alleen een summiere uitleg geplaatst is.
Grammatica
Ook voor grammatica kun je een kijkje nemen in een woordenboek. In de uitgebreidere woordenboeken is vaak een heel segment met regels en uitleg opgenomen. Voor andere boeken zijn de boeken Grammatica Nederlands (Aff.) of Grammatica, 150 begrippen verklaard en toegelicht (Aff.) aan te raden. Ook de Grammaticawijzer (Aff.) van Intertaal is een aanrader, vooral voor scholieren. Online is het mogelijk naar hartenlust te snuffelen in de Nederlandse Grammatica en de Algemene Nederlandse Spraakkunst.
Spelling
Ik hoef denk ik niet uit te leggen dat ook de spelling van woorden terug te vinden is in de woordenboeken (en in Het Groene Boekje). Toch? Maar daarnaast zijn ook de Snelspelwijzer (Aff.) en de Spellingwijzer (Aff.) echte aanraders. Een makkelijke manier om bijvoorbeeld op school, snel iets op te kunnen zoeken is de Spellingwijzer (Aff.) en de Werkwoordenwijzer (Aff.) van Intertaal, die je makkelijk in een multomap kan meenemen.
Andere soorten hulpmiddelen
Naast alle bovengenoemde zaken, zijn er natuurlijk ook hulpmiddelen die in de categorie ‘overig’ vallen. Neem bijvoorbeeld de Schrijfwijzer (Aff.) van Jan Renkema. Het is een makkelijk te gebruiken naslagwerk met heel veel tips voor mensen die, je raadt het al, schrijven.
Daarnaast raad ik de websites van Onze Taal, Spellingssite.nu en de Taalunie ook aan.
Wat is jouw favoriete ‘naslagwerk’?
Ontvang jij de nieuwsbrief van Troel al? Nee? Zonde, wat die staat vol met leuke informatie, weetjes en handige tips over taal en taalgebruik, voor offline en online zaken! Inschrijven is heel makkelijk, kijk maar!
